Van de drie Baltische hoofdsteden is Vilnius voor veel mensen niet de eerste keus. Riga is immers de ‘Art nouveau hoofdstad van de wereld’ en Tallinn een populaire feest- en drinkbestemming voor Scandinaviër en Engelsen. De hoofdstad van Litouwen wordt vooral druk bezocht door Polen en dan is het vaak een bedevaart. Het icoon van de maagd Maria boven de oude stadspoort, waaraan magische krachten worden toegeschreven en misschien ook wel de wetenschap dat hun landgenoot de paus ze voorging, zorgt voor veel aanloop. Maar Vilnius is veel meer dan een bedevaartoord. Het is eigenlijk de meest veelzijdige en afwisselende Baltische hoofdstad, mede door wat excentrieke trekjes in de landsaard van de Litouwers.
Architectuur
De beroemde icoon van de maagd Maria is een wat vreemde combinatie van geschilderde handen en een gezicht omlijst door veel bladgoud. Het is vanaf de straat zichtbaar, pal boven de doorgang in de Gate of Dawn, de oude stadspoort. Op het gebied van kerken is Vilnius verder behoorlijk gezegend. Het frappante is dat ze allemaal een heel eigen karakter hebben, van de strakke neoklassieke vormgeving van de hervormd gereformeerde kerk tot de buitengewoon barokke St Pieter and St Paul’s. Een apart gebouw is ook de kathedraal een neoclassicistisch wit gebouw met een fraai versierde façade gedragen door Dorische zuilen en een losstaande toren. Zelfs als je niet echt geeft om kerken en religie is het interessant een rondje te maken langs al de verschillende bouwstijlen.
Er zijn twee kastelen. Naast de kathedraal is het Lower Castle. In het achterliggende park vind je ook het Higher Castle, een ronde bakstenen burcht, het Nationale Museum, het museum voor toegepaste kunst en het archeologisch museum. Tussen dit park en de Gates of Dawn bevindt zich grofweg de oude stad, die de meeste bezienswaardigheden herbergt. In de straat die vanuit het park zuidwaarts loop, Pilies, vind je doorkijkjes vol bruinige en rozige pasteltinten. En verschillende leuke terrassen en restaurants. De straat komt uit op een statig en weids plein waarop het gemeentehuis prominent aanwezig is. Ook de rest van het centrum en de erbij gelegen universiteitsbuurt zijn de moeite waard. In het totaal kent Vilnius meer dan 1000 beschermde monumenten; renaissancistisch, neoklassiek, gotisch en barok. Je kunt hier lange stadswandelingen maken zonder je te vervelen.
Museum of Genocide Victims
Een wat luguber uitstapje. Het museum is gevestigd in een gebouw dat eens de KGB huisvestte. De cellen die er toen waren, zijn gereconstrueerd en aan de muren zijn gruwelijke foto’s te zien van dood en marteling. Er is gekozen voor nogal expliciete beelden. Ook de executiekamer is te bezichtigen met onder glazen vloer objecten gevonden in de massagraven waar de geëxecuteerden werden begraven.
Frank Zappa Buste
De enige buste van Frank Zappa in de wereld is te bewonderen niet ver van het genocidemuseum. Kwam hij of een voorouder van hem uit Litouwen? Is hij er ooit geweest? Het antwoord op beide vragen is negatief. Maar een groepje bohemiens zagen in het plaatsen van de buste een test voor de destijds herwonnen vrijheid. Zappa als icoon voor excentriciteit, een karaktertrek die je ook verder wel terugvindt in Vilnius.
Terug in de nabije tijd
Als je vanuit het centrum in een willekeurige richting wat verder loopt kom je in buurten die geen echte bezienswaardigheden bevatten, maar het door hun licht exotische anders-zijn dan ons land toch een bescheiden bezienswaardigheid zijn. Een beetje terug naar de zestiger jaren, kleine winkeltjes, ietwat oubollige reclame-uitingen en een wat sjofele uitstraling. Vind je dit niets dan zijn ook in Litouwen de glimmende etalages die gebakken lucht met een merknaam erop verkopen aanwezig. Voor het meer traditionele shoppen.
De vrijstaat Uzupio
Loop je vanuit het centrum naar het oosten en steek je de rivier Vilnelė over dan kom je in Uzupio, sinds 1 pril 1997 een zelfbenoemde vrijstaat. Uzupio heeft een eigen grondwet. Die bevat artikelen als ‘iedereen heeft het recht fouten te maken’, ‘iedereen heeft het recht om lief te hebben’, ‘mensen hebben het recht gelukkig te zijn’ en ‘mensen hebben het recht ongelukkig te zijn’. Ook het recht om te sterven is opgenomen, met daarbij de kanttekening dat dit niet verplicht is.
Even vanzelfsprekend zijn artikelen als ‘niemand heeft het recht op geweld’ en ‘niemand heeft het recht om een ontwerp te hebben van de eeuwigheid’. Het negeren van deze artikelen heeft tot op de dag van vandaag veel ellende in de wereld veroorzaakt.
Een vlag, een volkslied, een eigen munt en een trompetterende Engel der vrijheid als nationaal symbool maken deze vrijstaat af. En bijna vanzelfsprekend valt de onafhankelijkheidsdag op één april.
Eten, drinken en uitgaan in Vilnius
Pilies en de omliggende straten die zijn rijk aan eetgelegenheden, waaronder goede pizzeria’s. Op het plein tegeover het stadhuis vind je de wat prijziger en sjiekere restaurants. Om de hoek ligt de Vokieciu, waar je de nodige terrassen met bier en eenvoudige maaltijden kunt vinden. Ook zijn er verschillende niet te dure eetcafé’s en een aantal meer culinaire restaurants gevestigd in de kelders van mooie oude panden. In de eenvoudige gelegenheden kun je de Litouwse specialiteiten proeven, zoals champignons (cepelinai), met vlees gevulde pannenkoeken (blynai) of rolletjes van vlees en kool (balandeliai). Je vindt er ook het culinaire geheim van Litouwen: restaurant ‘La Provence’. Hier kun je genieten van de klassieke Franse keuken. Voor lokale begrippen is het restaurant vrij prijzig maar voor zo’n vijftig euro kun je hier werkelijk een topklasse menu scoren.
Voor later op de avond is er een ruime keuze aan nachtclus en bars. Live muziek wordt wel gespeeld in rockclub Tamsta (Subacious Gatve 11) en club/pub Brodvéjus (Mesiniu Gatve 4). Voor dance is er Kablys (Kauno Gatve 5) dat gevestigd is in een voormalig verenigingspand van spoorwegarbeiders. Genoeg te doen dus. Voor wat op het moment de beste plekken zijn kun je het best in de lokaal verkrijgbare of te downloaden In Your Pocket Gids kijken.
Reis en verblijf
Litouwen maakt deel uit van de Schengenzone, dus je hebt geen last van oponthoud door douaneformaliteiten. Er vliegen verschillende maatschappijen op Vilnius. Wizz Air vliegt vanaf Eindhoven of Maastricht voor ongeveer 40 euro. Het is met een directe vlucht iets meer dan tweenenhalf uur vliegen. Een bus, trein of taxi brengt je snel naar de stad. En je kunt met Euro’s betalen.
Er is een brede keuze aan accommodatie in van hostels tot luxe hotels. Luxe accommodatie is weinig goedkoper dan in Nederland maar de middenklasse accommodatie is wat goedkoper, wat betekent dat je in het centrum kunt zitten zonder de hoofdprijs te moeten betalen. En er zijn genoeg hostels voor zo’n vijftien euro. De prijs in één van de vele bed and breakfasts, guesthouses of middenklasse hotels ligt zo tussen de vijfentwintig en de vijftig euro. Zie verder de bekende boekingssites.
De beste tijd is in de zomer, want de winters zijn onaangenaam koud in dit noordelijk gelegen land. De meeste regen valt in mei en augustus.
